چکیده
امر به معروف و نهی از منکر مهمترین فرمان شارع در حوزه مسئولیت همگانی میان مسلمانان است و از صدر اسلام تا کنون این دو فریضه اساسی نقش بسزایی در پویایی و حرکت جامعه اسلامی به سوی آرمان ها داشته اند. یکی از بایسته های پژوهشی در حوزه امر به معروف و نهی از منکر، بررسی این دو فریضه با عناوین دیگری مانند دعوت به خیر، نظارت، انتقاد، اعراض از جاهل و...می باشد. در خصوص سه عنوان نخست، تحقیقات قابل توجهی صورت گرفته ولی به رابطه میان اعراض از جاهلان و امر به معروف و نهی از منکر، کمتر پرداخته شده است. در این مقاله با تمرکز بر آیه: « خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِين » ( اعراف/199 ) و بر اساس دیدگاه مفسران و فقیهان، با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی شمول یا عدم شمول مفهوم امر به معروف و نهی از منکر نسبت به تعبیر قرآنی « إعراض از جاهلان » پرداخته شده است. با عنایت به وجود دو رویکرد متفاوت، یافته های مقاله، بیانگر دو نتیجه متفاوت است: در صورتی که امر به معروف و نهی از منکر در مذاق شارع خطابی باشد، إعراض از جاهلان به دلیل اینکه دارای خطاب نیست، از باب امر به معروف و نهی از منکر نخواهد بود؛ اما اگر تشریع فریضتین را به صورت ملاکی بدانیم با توجه به این که ملاک شارع از ایجاب امر به معروف و نهی از منکر ایجاد معروف و انعدام منکر است، این ملاک در إعراض از جاهلان نیز موجود و این مقوله از مراتب فریضتین می باشد.
کلیدواژگان: امر به معروف و نهی از منکر، نظارت همگانی،إعراض از جاهل، ارشاد جاهل