1. بى شك انقلاب اسلامى ايران از بزرگ ترين انقلاب هاى جهان است كه سر منشأ تحولات گسترده سياسى، اجتماعى و فرهنگى در جامعه بزرگ بشرى امروز، بوده و خواهد بود. زلزله عظيمى كه در شرق اسلامى در دهه هاى پايانى قرن بيستم به وقوع پيوست، هر دو قطب غرب سرمايه دارى و شرق سوسياليستى را به سختى تكان داد و نظريه پردازان علوم سياسى را متوجه ظهور قدرتى در برابر ابرقدرت هاى زمان نمود. اين قدرت چيزى جز قدرت دين نبود كه پس از قرن ها انزوا و حاشيه نشينى بار ديگر ايفاگر نقش برتر و ممتاز خويش در عرصه زندگى سياسى انسان مى شد. در سده گذشته انقلاب هاى ضد استبدادى مشروطه و ضد استعمارى ملى شدن نفت، گرچه از عنصر مكتب و رهبرى دينى نيز برخوردار بودند ـ و همين امر در پيدايى و شكوفايى اين نهضت ها سهمى اساسى داشت ـ اما دليل اصلى ناكامى و عدم توفيق آنها را بايد در فاصله گرفتن از مكتب و ناديده گرفتن قدرت آن و انحراف از مسير عزت اسلامى دانست. ملت بزرگ و هوشمند ايران به خوبى از تجربه هاى ناموفق گذشته درس گرفت و اين بار انقلابى را بنيان نهاد كه ويژگى اصلى آن اسلامى بودن است.
2. تحليل گران غربى با ذهنيتى كه از نقش مذهب در قرون وسطى و نارضايتى مردم از عملكرد دين و كليسا در جامعه دارند در اين انديشه اند كه چگونه يك انقلاب مكتبى با پشتوانه عظيم مردمى به وقوع پيوسته و در گذر زمان هر گاه كه اراده كرده، امواج ميليونى از قشرهاى گوناگون جامعه را به ميدان آورده است. تفاوت هاى بنيادين ميان مسيحيتِ تحريف شده و نحوه كاركرد رهبران كليسا با مكتب رهايى بخش اسلام و روحانيت، موجب شده است تا برخى دانشمندان غربى به مطالعه جدى اسلام و نظام سياسى آن بپردازند.
3. نظام سياسى اسلام بر دو پايه اساسى بنا نهاده شده است: پايه نخست، رابطه «دين و سياست» و پايه دوم، بررسى «حاكميت و ولايت». نظريه هاى ارائه شده از سوى انديشوران دينى نيز در ارائه تصويرى از اين مبانى بسيار حايز اهميت است. از اين رو، كتاب مشتمل بر يك مقدمه، و سه بخش است: بخش اول به مباحث اسلام و سياست مى پردازد; بخش دوم به حاكميت و ولايت و بخش سوم به نظريه هاى فقها در ارتباط با حكومت اختصاص يافته است.
4. در پايان كتاب سه پيوست وجود دارد. پيوست اول براى آشنايى با ساير نظام هاى سياسى، نيم نگاهى به اين نظام ها دارد. رابطه دين با آزادى و جامعه مدنى نيز به لحاظ اهميت و ارتباط آنها با مباحث كتاب، بررسى شده است.
5 . از آن جا كه در تدوين اين اثر، آموزشى بودن آن مورد توجه بوده است، مباحث آن را به شيوه زير ارائه كرده ايم:
ـ ارائه گزيده اى از مطالب هر فصل در پايان آن.
ـ آوردنِ چكيده اى از كل مباحثِ هر بخش در پايان بخش.
ـ طرح سؤالاتى در دوقسمت پرسش (مربوط به متن)و پژوهش (خارج از متن)در پايان هر بخش.
ـ استفاده از منابع دست اول در حدّ امكان.
ـ معرفى منابع تكميلى مربوط به هر بخش جهت مراجعات پژوهشى در پايان هر بخش.
6. كتاب حاضر اولين متن آموزشى در زمينه «مبانى حكومت اسلامى» است و گام اول طبيعتاً باكاستى ها و احياناً اشكالاتى همراه خواهد بود. از اين رو، نگارنده پيشنهادهاى صاحب نظران را به ديده منّت مى پذيرد.