حقوق اساسی، مهمترین شاخه حقوق عمومی است که از سویی به قواعد مرتبط با حاکمیت، ساختار حکومت، وظایف، اختیارات و مسئولیتهای قوای سه گانه، نهادها و مقامات دولت، مربوط و از سویی در مقام تبیین و تضمین حقوق اساسی ملت است. رسالت اصلی حقوق اساسی قاعده مند سازی قدرت سیاسی در سطوح مختلف و کارویژه آن، تبیین آرمانها، اهداف و سیاستهای نظام سیاسی، تعیین حقوق و تکالیف دولت و ملت و ضابطه مند کردن عادلانه قدرت سیاسی بر مبنای اصول مردم سالاری و فرهنگ مردم است و رهاورد آن رشد و بالندگی مادی و معنوی در عرصه های مختلف و عینیت بخشی به زیست شرافتمندانه و مسئولانه خواهد بود.
از آن جا که حقوق اساسی، آیینه تمام نمای هویت دولت و حقوق ملت است، آنچه در حقوق اساسی، مورد پذیرش قرارگرفته و به رسمیت شناخته شود، تاثیرات عمیق و غیر قابل انکاری را در حقوق خصوصی و حقوق کیفری برجای خواهد گذارد و اساسا سمت و سوی سایر رشته های حقوقی را تعیین خواهد کرد؛ دلیل نام گذاری آن به «حقوق اساسی» را در همین نکته باید سراغ گرفت.
حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، با ارائه الگوی مردمسالاری دینی در جهان معاصر، تجربه ای نوین از بنیادین ترین اصول حکمرانی شایسته را در معرض دید صاحبنظران قرارداده است؛ با مطالعه حقوق اساسی ایران، نه تنها پیوستگی دین و سیاست را در جای جای آن می توان سراغ گرفت بلکه به روشنی می توان دریافت که تاثیرپذیری سیاست و حقوق از دین، جوهره اصلی آن را تشکیل می دهد و فقه سیاسی اسلام، بر بخشهایی از آن، کاملا سایه افکنده است.
آگاهی از «حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران» نه تنها برای دانشجویان دانشکده های حقوق، بلکه برای تمامی دانشجویان در هر رشته و گرایشی، بایسته و لازم است و به همین دلیل، این درس جای خویش را در بسیاری از رشته های دیگر نیز بازکرده است؛ به عنوان نمونه، مقاطع کارشناسی رشته علوم سیاسی، کارشناسی فقه و مبانی حقوق اسلامی، دکتری رشته مدرسی معارف اسلامی (برای تمامی 5 گرایش مبانی نظری اسلام، اخلاق اسلامی، تاریخ و تمدن اسلامی، انقلاب اسلامی و آشنایی با منابع اسلامی)، «حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران» را در برنامه درسی خود گنجانده اند و این درس، در برخی از رشته های دیگر دانشگاهی و حوزوی نظیر فقه سیاسی نیز جایگاه ممتازی را به خود اختصاص داده است.
نگارنده در این اثر، تلاش کرده است تا افزون بر بیان تاملات خود، بازتولیدی از اندیشه ها و آثار ارزشمند استادان حقوق اساسی داشته و آنچه را به طور مستقیم یا غیر مستقیم از آنان فراگرفته است، در اختیار دانش جویان و پژوهشگران گرامی قراردهد. همچنین با بهره گیری از تجربه سالها تدریس این درس در دانشگاهها و مراکز علمی مختلف، تبیین و تحلیل نسبتا دقیقی از حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران را مطابق با تحولات چهار دهه اخیر، بویژه در حوزه هایی چون حاکمیت، ساختار دولت، رهبری، قوای سه گانه و حقوق ملت، با نگاهی توامان به مفاهیم حقوقی و موازین فقهی و با ملاحظات زیر ارائه کند:
- کتاب حاضر با هدف نگارش متنی آموزشی در قالب دو واحد درسی، تدوین شده و سازماندهی آن در هفت فصل، امکان تدریس هر فصل در دو جلسه را برای استادان گرامی فراهم کرده است. تجربه همه استادان و مدرسان به طور فزاینده ای این باور را تقویت کرده است که در تدوین متون آموزشی، اجتناب از دو چیز لازم است: متنهای مفصل که با اقبال دانشجویان مواجه نمی شود و متنهای تست گونه و جزوات که اطلاعات سطحی را به دانشجویان منتقل خواهد کرد.
- از آن جا که اصلی ترین تمایز حقوقی اساسی ایران از حقوقی اساسی سایر کشورها مربوط به رهبری و به رسمیت شناختن نظام ولائی است، این موضوع در فصل سوم کتاب با تبیین و تحلیل بیشتر و متفاوت از کتابهای رایج، بررسی شده است. به جرات می توان ادعا کرد که درک درست از حقوق اساسی ایران، منهای درک درست از رهبری و مسائل مرتبط با آن، امکان پذیر نخواهد بود.
- در هر قسمت، مطالب مفید مرتبط با آن، در داخل کادر، جهت مطالعه بیشتر و نیر مراجعه به منابع، ارائه شده و در پایان هر فصل، گزیده مطالب آن، ذکرشده است.
- در پایان هر فصل، سئوالاتی در قالب پرسش (از متن) و پژوهش (خارج از متن) طراحی شده است.
- در پایان هر فصل، محورهای اصلی و فرعی آن، به صورت نمودار ارائه شده است.
- به منظور تسهیل در فراگیری دانشجویان عزیز، پاور پوینت مطالب، به صورت DVDضمیمه کتاب است.
- از باب احتیاط، در تمامی آیات قرآن کریم از ترجمه استاد محمد مهدی فولادوند استفاده شده است.