جمعه 13 مهر 1403
- الجمعة 1 ربيع ثاني 1446
- Fri 04 Oct 2024

برخیز  و نگر « جوان» مارا                « آراسته» کن جهان ما را

عهد نامه مالک اشتر: نامه 53 نهج البلاغه (جلسه هفتم)

  • دوشنبه, 12 آذر 1397 02:43
  • منتشرشده در متفرقه
  • بازدید 1518 بار

4-2-5. امور بازرگانان و صنعتگران

ثُمَّ اسْتَوْصِ بِالتُّجَّارِ وَ ذَوِی الصِّنَاعَاتِ، وَ أَوْصِ بِهِمْ خَیراً: الْمُقِیمِ مِنْهُمْ وَ الْمُضْطَرِبِ بِمَالِهِ، وَ الْمُتَرَفِّقِ بِبَدَنِهِ، فَإِنَّهُمْ مَوَادُّ الْمَنَافِعِ، وَ أَسْبَابُ الْمَرَافِقِ وَجُلاَّبُهَا مِنَ الْمَبَاعِدِ وَ الْمَطَارِحِ، فِی بَرِّک وَ بَحْرِک، وَ سَهْلِک وَ جَبَلِک، وَ حَیثُ لایلْتَئِمُ النَّاسُ لِمَوَاضِعِهَا، وَ لاَ یجْتَرِءُونَ عَلَیهَا، فَإِنَّهُمْ سِلْمٌ لاتُخَافُ بَائِقَتُهُ وَ صُلْحٌ لاتُخْشَی غَائِلَتُهُ. وَ تَفَقَّدْ أُمُورَهُمْ بِحَضْرَتِک وَ فِی حَوَاشِی بِلاَدِک.

وَ اعْلَمْ مَعَ ذَلِک أَنَّ فِی کثِیر مِنْهُمْ ضِیقاً فَاحِشاً، وَ شُحّاً قَبِیحاً، وَ احْتِکاراً لِلْمَنَافِعِ، وَ تَحَکماً فِی الْبِیاعَاتِ، وَ ذَلِک بَابُ مَضَرَّة لِلْعَامَّةِ، وَ عَیبٌ عَلَی الْوُلاَةِ، فَامْنَعْ مِنَ الاِحْتِکارِ، فَإِنَّ رَسُولَ اللهِ صلی الله علیه وآله و سلم مَنَعَ مِنْهُ. وَ لْیکنِ الْبَیعُ بَیعاً سَمْحاً: بِمَوَازِینِ عَدْل وَ أَسْعَار لاتُجْحِفُ بِالْفَرِیقَینِ مِنَ الْبَائِعِ وَ الْمُبْتَاعِ. فَمَنْ قَارَفَ حُکْرَةً بَعْدَ نَهْیک إِیاهُ فَنَکلْ بِهِ وَ عَاقِبْهُ فِی غَیرِ إِسْرَاف.

توصیه مرا درباره تجار و صاحبان صنایع بپذیر و دیگران را به خیر و نیکی با آنان سفارش نما. (در این توصیه) بین بازرگانانی که در مراکز تجاری اقامت دارند و یا آنها که سیار و در گردش‌اند و نیز صنعتگران و کارگرانی که با نیروی جسمانی خود به کار می‌پردازند، تفاوت مگذار، زیرا آنها منابع اصلی منافع عمومی و اسباب آسایش مردم اند و مال التجاره‌های مفید را از سرزمین‌های بعید و دور دست، از صحرا و دریا و سرزمین‌های هموار و ناهموارِ محل حکومت تو و از مناطقی که عموم مردم با آن سر و کاری ندارند و (حتی) جرأت رفتن به آن را نیز در خود نمی‌بینند، گردآوری می‌کنند، زیرا آنها (بازرگانان و صنعتگران) مردم اهل صلح و آشتی اند که بیمی از ضرر آنها نمی‌رود و صلح دوستانی که خوف خیانت و نیرنگ آنها نیست. کارهای آنها را پیگیری کن چه آنها که در مرکز حکومت زندگی می‌کنند و چه آنها که در گوشه و کنار کشور هستند.

و بدان! با تمام آنچه گفتم در جمع کثیری از آنها، افرادی به شدت تنگ نظر، بخیلِ زشت کار، احتکار کننده مواد مورد نیاز مردم و اجحاف کننده درتعیین قیمت‌ها هستند که برای مردم زیان بار و عیب زمامدارانند.از احتکار (به شدت) جلوگیری کن، چرا که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) از آن منع فرمود و باید معاملات با شرایط آسان صورت گیرد: با موازین عدل و نرخ‌هایی که نه به فروشنده زیان رساند و نه به خریدار، و هر گاه کسی بعد از نهی تو از احتکار، دست به چنین کاری زند او را کیفر ده; ولی (هرگز) در مجازات زیاده روی نکن.

پیامها:

  1. لزوم حمایت دولت از بازاریان و تولیدکنندگان با توجه به نقشی که در تامین نیازمندیها دارند
  2. لزوم فراهم کردن محیطی امن برای جلب سرمایه گذاری های خارجی
  3. ضرورت تنظیم بازار بر اساس قیمت گذاری عادلانه برای فروشنده و خریدار
  4. لزوم مبارزه با احتکار و گرانفروشی و مجازات متخلفان

 

4-2-6. طبقات محروم و مستضعف

ثُمَّ اللهَ اللهَ فِی الطَّبَقَةِ السُّفْلَی مِنَ الَّذِینَ لاحِیلَةَ لَهُمْ، مِنَ الْمَسَاکینِ وَ الْمُحْتَاجِینَ وَ أَهْلِ الْبُؤْسَی وَ الزَّمْنَی، فَإِنَّ فِی هَذِهِ الطَّبَقَةِ قَانِعاً وَمُعْتَرّاً، وَ احْفَظِ لِلَّهِ مَا اسْتَحْفَظَک مِنْ حَقِّهِ فِیهِمْ، وَ اجْعَلْ لَهُمْ قِسْماً مِنْ بَیتِ مَالِک، وَ قِسْماً مِنْ غَلاَّتِ صَوَافِی الْاِسْلاَمِ فِی کلِّ بَلَد، فَإِنَّ لِلْاَقْصَی مِنْهُمْ مِثْلَ الَّذِی لِلْاَدْنَی، وَ کلٌّ قَدِ اسْتُرْعِیتَ حَقَّهُ.

خدا را خدا را (در نظر داشته باش) درباره طبقه پایین اجتماع، همان‌ها که راه چاره‌ای ندارند (مستمندان و نیازمندان و تهی دستان و از کار افتادگان) و (بدان) در این طبقه گروهی قانع‌اند و گروهی دیگر سؤال می‌کنند آنچه را خداوند درباره حق خود نسبت به آنها به تو دستور داده است حفظ کن. بخشی از بیت المال مسلمین و قسمتی از غلات خالصه جات اسلامی را در هر شهر به آنها اختصاص ده، زیرا آنها که دورند به مقدار کسانی که نزدیک‌اند سهم دارند و تو مأموری که حق همه آنها را رعایت کنی.

وَ لاَ یشْغَلَنَّک عَنْهُمْ بَطَرٌ، فَإِنَّک لاتُعْذَرُ بِتَضْییعِک التَّافِهَ لاِحْکامِک الْکثِیرَ الْمُهِمَّ. فَلاَ تُشَخِصْ هَمَّک عَنْهُمْ، وَ لاَ تُصَعِّرْ خَدَّک لَهُمْ، وَ تَفَقَّدْ أُمُورَ مَنْ لایصِلُ إِلَیک مِنْهُمْ مِمَّنْ تَقْتَحِمُهُ الْعُیونُ، وَ تَحْقِرُهُ الرِّجَالُ؛ فَفَرِّغْ لاِولَئِک ثِقَتَک مِنْ أَهْلِ الْخَشْیةِ وَ التَّوَاضُعِ، فَلْیرْفَعْ إِلَیک أُمُورَهُمْ، ثُمَّ اعْمَلْ فِیهِمْ بِالْاِعْذَارِ إِلَی اللهِ یوْمَ تَلْقَاهُ، فَإِنَّ هَؤُلاَءِ مِنْ بَینِ الرَّعِیةِ أَحْوَجُ إِلَی الْاِنْصَافِ مِنْ غَیرِهِمْ. وَ کلٌّ فَأَعْذِرْ إِلَی اللهِ فِی تَأْدِیةِ حَقِّهِ إِلَیهِ. وَ تَعَهَّدْ أَهْلَ الْیتْمِ وَذَوِی الرِّقَّةِ فِی السِّنِّ مِمَّنْ لاحِیلَةَ لَهُ وَ لاَ ینْصِبُ لِلْمَسْأَلَةِ نَفْسَهُ، وَ ذَلِک عَلَی الْوُلاَةِ ثَقِیلٌ، وَ الْحَقُّ کلُّهُ ثَقِیلٌ; وَ قَدْ یخَفِّفُهُ اللهُ عَلَی أَقْوَام طَلَبُوا الْعَاقِبَةَ فَصَبَّرُوا أَنْفُسَهُمْ، وَ وَثِقُوا بِصِدْقِ مَوْعُودِ اللهِ لَهُمْ.

هرگز غرور و سرمستی زمامداری، تو را به خود مشغول نسازد زیرا به بهانه کارهای فراوان و مهمی که انجام می‌دهی از ترک خدمات کوچک معذور نیستی. نباید همّ خود را از آنها برگیری و روی از آنان برگردانی (و بی‌اعتنایی کنی) و نسبت به کارهای کسانی که دسترسی به تو ندارند و مردم به دیده تحقیر به آنها می‌نگرند و رجال حکومت نیز آنها را کوچک می‌شمرند (با دقت) بررسی و دلجویی کن و برای این کار، فرد (یا افراد) مورد اطمینانی را که خداترس و متواضع باشند برگزین تا وضع آن‌ها را به تو گزارش دهند. سپس با این گروه آن گونه رفتار کن که به هنگام ملاقات پروردگار (در روز قیامت) عذرت پذیرفته باشد چرا که از میان رعایا، این گروه از همه به احقاق حق نیازمندترند و باید در ادای حق هر فردی از آنان در پیشگاه خدا عذر و دلیل داشته باشی به گونه‌ای که حتی حق یک فرد هم ضایع نشود.

به کار یتیمان و پیرانِ از کار افتاده که هیچ راه چاره‌ای ندارند و نمی‌توانند دست نیاز خود را به سوی مردم دراز کنند رسیدگی کن، گرچه انجام این امور (درباره قشر محروم و نیازمند) بر زمامداران سنگین است، ولی ادای حق تمامش سنگین است و گاه خداوند تحمل حق را بر اقوامی سبک می‌سازد; اقوامی که طالب عاقبت نیک‌اند و خویش را به استقامت و شکیبایی عادت داده و به صدق وعده‌های الهی اطمینان دارند.

وَ اجْعَلْ لِذَوِی الْحَاجَاتِ مِنْک قِسْماً تُفَرِّغُ لَهُمْ فِیهِ شَخْصَک، وَ تَجْلِسُ لَهُمْ مَجْلِساً عَامّاً فَتَتَوَاضَعُ فِیهِ لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَک، وَ تُقْعِدُ عَنْهُمْ جُنْدَک وَ أَعْوَانَک مِنْ أَحْرَاسِک وَشُرَطِک; حَتَّی یکلِّمَک مُتَکلِّمُهُمْ غَیرَ مُتَتَعْتِع، فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلی الله علیه و آله و سلم یقُولُ فِی غَیرِ مَوْطِن، لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لایؤْخَذُ لِلضَّعِیفِ فِیهَا حَقُّهُ مِنَ الْقَوِی غَیرَ مُتَتَعْتِع. ثُمَّ احْتَمِلِ الْخُرْقَ مِنْهُمْ وَالْعِی، وَ نَحِّ عَنْهُمُ الضِّیقَ وَ الْاَنَفَ یبْسُطِ اللهُ عَلَیک بِذَلِک أَکْنَافَ رَحْمَتِهِ، وَ یوجِبْ لَک ثَوَابَ طَاعَتِهِ. وَ أَعْطِ مَا أَعْطَیتَ هَنِیئاً، وَ امْنَعْ فِی إِجْمَال وَ إِعْذَار.

برای کسانی که به تو نیاز دارند بخشی از وقتت را اختصاص بده که شخصاً به آنها رسیدگی کنی و با آن ها در مجلسی عمومی بنشین برای آنها تشکیل ده و برای خدایی که تو را آفریده است تواضع کن و لشکریان و معاونانت اعم از پاسداران و نیروی انتظامی را از آنها دور ساز تا سخنگوی آنان بدون ترس و لکنت زبان، سخن خود را با تو بگوید زیرا من بارها از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) این سخن را شنیدم که می‌فرمود: «امتی که در آن حق ضعیف از زورمند با صراحت گرفته نشود هرگز روی قداست و سعادتمندی را نخواهد دید. سپس خشونت و کندی و ناتوانی آنها را در سخن، تحمل کن و هرگونه محدودیت و تنگخویی و استکبار در برابر آنها را از خود دور ساز تا خداوند با این کار، رحمت واسعه خود را بر تو گسترش خواهد داد و ثواب اطاعتش را برای تو قرار می‌دهد. آنچه می‌بخشی به گونه‌ای ببخش که گوارا و بی‌منت باشد و آن گاه که (به هر علت) از بخشش خودداری می‌کنی آن را با لطف و معذرت خواهی همراه ساز.

پیامها:

  1. بیشترین دغدغه حکومت، باید گروه آسیب پذیر جامعه باشد (تعبیر الله الله ...بیانگر حمایت ویژه است)
  2. ضرورت برقراری تامین اجتماعی برای طبقات نیازمند (فقیران، نیازمندان، سالمندان، ازکارافتادگان، یتیمان). طبقات محروم جامعه، نسبت به حکومت اسلامی، ذی حق اند
  3. ضرورت، سرکشی و تفقد و دلجویی از طبقات پایین و گزارش گیری مداوم از وضعیت آنان
  4. ضرورت برقراری جلسات عمومی و برداشتن موانع ارتباط گیری با مردم
  5. ضرورت تواضع زمامداران در برابر مردم
  6. ضرورت تحمل بداخلاقی رفتاری و گفتاری مراجعان
  7. ضرورت فراهم کردن شرایط لازم برای بیان دیدگاهها و نظرات صریح مردم
  8. برطرف کردن مشکلات مردم بدون منت و با روی گشاده
  9. عذرخواهی در موارد عدم امکان انجام درخواستها

 

 

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)

نظر دادن