پایگاه اطلاع رسانی دکتر حسین جوان آراسته

گفته مى‌شود يكى از ويژگيهاى انسان معاصر «حق‌مدارى» است و مقصود از آن حقيقت‌طلبى و مانند آن نيست بلكه اين واژه در مقابل «تكليف‌مدارى» قرار دارد، يعنى انسان معاصر بيشتر به دنبال استيفاى حقوق خود است تا پرداختن به تكاليفش. امروزه مسايل مربوط به حقوق بشر آنچنان در سطح جهان دامنه‌دار شده كه دغدغه بسيارى از انديشمندان و دولتها گرديده است.

با وجود پيشرفت هاى چشمگير انجام گرفته در زمينه حقوق بشر وراهكارهاى در نظر گرفته شده براى تحقق آنها، آيا باز هم مى توان ادّعا نمود كه استيفاى حقوق مردم و اجراى عدالت نيازمند دستورهاى دينى و معيارها و «ميزان»هاى ارائه شده از سوى رسولان الهى است؟ اساساً آيا اسلام از يك نظام حقوقى برخوردار است؟ ويژگى هاى آن چيست؟ بر چه مبانى استوار است و از چه منابعى تغذيه مى كند؟ چگونه در عصر حاضر توانايى و ظرفيت پاسخ گويى به نيازهاى فزاينده و نوظهور بشر و مطالبات روز افزون او را دارد؟ حقوق اسلام چه امتيازى فراتر از آنچه بشر خود بدان رسيده است در اختيار او قرار مى دهد؟ در اين نظام حقوقى، حق وتكليف چگونه ارزيابى مى شود؟

بررسی «حقوق بشر» در جوامع بشری و «حقوق بشر در اسلام»، با چالشهای فراوانی روبروست؛ این که انسان از چه حقوقی برخوردار است و مسؤولیت هایش چیست، بستگی به هویت انسان، ابعاد وجودی، نیازمندی ها و نیز هدف و مقصودی دارد که برای آن آفریده شده است. تفاوتهای فرهنگی و گونه گونی بنیادهای فلسفی در نوع نگاه به انسان و حقوق وی را نمی توان انکار کرد و روشن است که پاسخ مکاتب مادی با مکاتب الهی در این خصوص، در برخی از موارد، یکسان و مشابه نیست. آفت بزرگ پژوهشهای حقوقی مرتبط با حقوق بشر، نگرشهای افراطی یا تفریطی نسبت به حقوق بشر معاصر است که گاه به تقدیس و گاه به تحقیر آن انجامیده و در نتیجه اصالت علمی آن را زیر سئوال برده است. نوشته حاضر تلاش کرده است تا خود را از این آفت دور نگه دارد.